Tövbenin Mertebeleri-İnâbe

Bismillahirrahmanirrahim

A.İnâbenin Mahiyeti

   Tövbe ile hata ve kusurları temizlenen Hak yolcusunun (sâlik) bu başlıktaki ikinci durağı inâbedir. İnâbe, eski günahlarından pişman olmanın yanı sıra günahlarına bir daha dönmemeye azim ve kararlılık ortaya koymak manasına da gelir. Bu da kişide günahların sevgisinin ve hatırasının da kalmaması anlamındadır. Bu iş, (tövbenin gereklerinden olan) günah ve kusurlardan yüz çevirip Allah’a (cc) samimi bir şekilde yönelmekle mümkündür. Ayrıca, Allah'tan Hakkıyla korkmak manasına kişi Takvaya sarılır. Takva ile bu durumunu koruyan kişi şüpheli şeylerle de arasına mesafe koyar. Bu da ancak takva (Allah'a karşı gelmekten çok sakınmak) ile elde edilebilir.

 ...اِنَّ اَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللّٰهِ اَتْقٰيكُمْۜ اِنَّ اللّٰهَ عَل۪يمٌ خَب۪يرٌ

...Allah katında en değerli olanınız, O’na karşı gelmekten en çok sakınanınızdır. Şüphesiz Allah hakkıyla bilendir, hakkıyla haberdar olandır. Hucurat.13

Bunun sonucu, (Allah'ın lutfu ile) selim bir kalbe erişilmesidir.

وَاُزْلِفَتِ الْجَنَّةُ لِلْمُتَّق۪ينَ غَيْرَ بَع۪يدٍ

هٰذَا مَا تُوعَدُونَ لِكُلِّ اَوَّابٍ حَف۪يظٍۚ

مَنْ خَشِيَ الرَّحْمٰنَ بِالْغَيْبِ وَجَٓاءَ بِقَلْبٍ مُن۪يبٍ

Cennet de takvâ sahiplerine yaklaştırılır. O, zaten uzak değildir. (Onlara denir ki:) “İşte size v’ad edilen cennet budur. Allah’a yönelen ve Onun emirlerini koruyan herkes için... Görmediği halde, Rahmândan korkan ve inabe etmiş/Allah’a yönelmiş bir kalp ile gelen kimseler içindir.Kaf.31-33

B.İnâbe ve Biat

   İnâbenin bir rüknü de Hak yolda kararlılık için irade ortaya koymaktır. Bunun için tasavvufî manada özel irşad biatı ile Hakka bağlanma, Hakka yönelme ve söz verme de inâbe çerçevesinde ele alınır.

تَبْصِرَةً وَذِكْرٰى لِكُلِّ عَبْدٍ مُن۪يبٍ

Bunlar, Allah'a yönelen her kula gönül gözünü açmak ve ona ibret vermek içindir.Kaf.8

...اَللّٰهُ يَجْتَب۪ٓي اِلَيْهِ مَنْ يَشَٓاءُ وَيَهْد۪ٓي اِلَيْهِ مَنْ يُن۪يبُ

...Allah dilediğini kendine seçer ve kendisine yöneleni de doğru yola iletir.Şûrâ.13

وَاَن۪يبُٓوا اِلٰى رَبِّكُمْ وَاَسْلِمُوا لَهُ...

Ve dönün Rabbinize ve teslim olun ona...Zümer.54

Biatın gereklerinden birisi olarak pişmanlık ve tövbe, inâbede biraz daha hassas şekilde düşünülebilir. Bu mertebede sadece günahlara karşı değil, kişiyi Allahtan uzaklaştırması muhtemel olan (veya yaklaşmasını engelleyici) ve şüpheli her şeye karşı da teyakkuz lazımdır.

C.İnâbe ve Sulûk

   Bu mertebede cennet ve saadet perspektifi ağırlık kazanır. Bunun için de selim kalbe erişmek lazımdır.

يَوْمَ لَا يَنْفَعُ مَالٌ وَلَا بَنُونَۙ

اِلَّا مَنْ اَتَى اللّٰهَ بِقَلْبٍ سَل۪يمٍۜ

وَاُزْلِفَتِ الْجَنَّةُ لِلْمُتَّق۪ينَۙ

O gün, ne mal fayda verir ne de evlât. Ancak Allah'a kalb-i selîm (temiz bir kalp) ile gelenler (o günde fayda bulur) (O gün) cennet, takvâ sahiplerine yaklaştırılır.Şuarâ.88-90

   Sulûk (Hak yolunda seyir) ile belli bir yakınlık elde etmiş olan kişi bu mertebede farz ibadetleri yanı sıra nafile ibadet ve zikrini de artırır. Bu durum, Hakkın yakınlığının ve azametinin hissedilmesine vesile olur. Zikir, kalplerin mutmain ve selim hale gelmesine vasıta olur.

اَلَّذ۪ينَ اٰمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِكْرِ اللّٰهِۜ اَلَا بِذِكْرِ اللّٰهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُۜ

Bunlar, iman edenler ve Allah’ı zikrederek gönülleri huzura kavuşanlardır. Bilesiniz ki gönüller ancak Allah’ı zikrederek huzura kavuşur.Ra’d.28

   Bu halde iken geçmiş hata ve günahları (Allah'ın lutfu ve dilemesi ile) bağışlanır, örtülür ve  bunun bir alameti olarak da geçmiş günahları kendilerine unutturulur.

وَالذَّاكِر۪ينَ اللّٰهَ كَث۪يرًا وَالذَّاكِرَاتِ اَعَدَّ اللّٰهُ لَهُمْ مَغْفِرَةً وَاَجْرًا عَظ۪يمًا …

… Allah'ı çok zikreden erkekler ve zikreden kadınlar var ya; işte Allah, bunlar için bir mağfiret ve büyük bir mükâfat hazırlamıştır.Ahzab.35

   Hak yolcusu, bu aşamada her şeyin hakikatte Allah'tan olduğunun idrakinde olmalıdır. İyilikleri Allahtan bilmeli, her vesile ile yönünü Allaha çevirmeli, bunun için her şeyi vesile bilmelidir. Çok zikir ve ibadet yapmışsa bunu kendinden bilmemeli ve Allah'ın bir ikramı ve nasibi olduğu düşüncesine yönünü çevirmelidir. İyilik ve güzellik olarak ne varsa hepsine Allah'ın bir ikramı olarak bakmalıdır.   

مَٓا اَصَابَكَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللّٰهِۘ وَمَٓا اَصَابَكَ مِنْ سَيِّئَةٍ فَمِنْ نَفْسِكَۜ...

Sana gelen iyilik Allah’tandır. Başına gelen kötülük ise nefsindendir..Nisa.79

       Salik (Hak yolcusu) için bu mertebede günah veya kusur sayılacak olan şey çoğunlukla gaflettir. Gafleti Haktan perdelenmek olarak ele alabiliriz. Gaflet sebebi dünya malı, makamı gibi zulmetli hususlar olabildiği gibi ameller ve nasip olan güzel haller gibi nurani şeyler de olabilir. Bu perdeler, bu makam için tövbe ve istiğfar vesileleridir. Bu hususta Resulullah (sav) çok güzel bir örnektir.

“Benim de kalbime gaflet çöküyor. Ben de Allah’a günde yüz defa istiğfâr ediyorum.” (Müslim, Zikir 41)

   Dünyadan yüz çevirmek, dünya ile uğraşmayı tamamen terk etmek değildir. Kesben değil, kalben terktir. Esasen dünya denilen şey, dünyadaki şeylerin kendisi değil manasıdır. Allah'ı unutarak yemek içmek dünyadır, Allah'ı hatırlayarak, ibadete kuvvet kazanmak niyetiyle ve sünnete uyarak yemek yemek dünya değildir.

   Yolda salike harikulade haller de ikram edilebilir. Bunlar Allah'ın rızasını gösterebildikleri gibi imtihan unsurları da olabilirler. Kerametlere takılıp kalan yolda ilerleyemez. Kendisine verilen bu güzelliklerden dolayı üstün olduğu hissine kapılmamalı, gerçek üstün ve yüce olanın Allah Teâlâ olduğu düşüncesine yönünü çevirmelidir. İyilik ve güzellikleri, zikir ve şükrünü artırmaya vesile bilmelidir.

   Bu şekilde sâlik yönünü her fırsatta Allah'a ve Allah rızasına çevirebilir. Unuttuğu zaman da bu haline tövbe eder. Maneviyat büyükleri her an zikir üzere olmayı adet edinmişlerdir.

… رِجَالٌۙ لَا تُلْه۪يهِمْ تِجَارَةٌ وَلَا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللّٰهِ وَاِقَامِ الصَّلٰوةِ وَا۪يتَٓاءِ الزَّكٰوةِۙ 

Birtakım insanlar (Allahı tesbih ederler) ki, ne ticaret ne de alış veriş onları Allah'ı anmaktan, namaz kılmaktan ve zekat vermekten alıkoymaz..Nur.64

Bunun sonucunda ulaşılması umulan yer Allah muhabbetidir. Bir Hak dostu, bu durumunu şöyle dile getirir;

Ne varlığa sevinirim

Ne yokluğa yerinirim

Aşkın ile avunurum

Bana seni gerek seni (Y.E)

Allah (cc) herkese kendi yolunda olmayı ve bu yolda şaşırmadan yürümeyi nasip eylesin

Selametle