Kur'andan Hikmet-Allah Yolunda Cehd ve Gayret etmek, Azaptan Kurtaracak Ticarettir.Saff.10-11

A.Saff.10-11.Mealler

بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّح۪يمِ

يَٓا اَيُّهَا الَّذ۪ينَ اٰمَنُوا هَلْ اَدُلُّكُمْ عَلٰى تِجَارَةٍ تُنْج۪يكُمْ مِنْ عَذَابٍ اَل۪يمٍ

تُؤْمِنُونَ بِاللّٰهِ وَرَسُولِه۪ وَتُجَاهِدُونَ ف۪ي سَب۪يلِ اللّٰهِ بِاَمْوَالِكُمْ وَاَنْفُسِكُمْۜ

ذٰلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ اِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ 

1 Ey iman edenler! Sizi, elem verici azaptan kurtaracak bir ticareti size göstereyim mi?. Allah’a ve resulüne iman edersiniz, Allah yolunda mallarınızla ve canlarınızla cihad edersiniz. Bilirseniz bu sizin için daha hayırlıdır.[1]

2. Ey iman edenler, sizi acı bir azaptan kurtaracak (dünyada zilletten izzete kavuşturacak, ahirette ise cehennemden koruyup cennete ulaştıracak, çok kârlı ve kalıcı) bir ticareti haber vereyim mi? (Allah katında en itibarlı bir girişime delil olup rehberlik edeyim mi?). (İşte bu en kârlı ve hayırlı ticaret) Allah'a ve O'nun Resulüne (tam ve sağlam) iman etmeniz (şartı ile), mallarınızla ve canlarınızla Allah yolunda (mücadele verip) cihad etmeniz (insanlığın huzuruna ve milli savunmaya destek vermeniz)dir. Bu, sizin için daha hayırlı (ve verimli)dir; eğer  (değerini) bilirseniz  (böyle davranmanız  ve çalışmanız gerekir) [2]

3. Ey o îmân etmiş olan kimseler! Sizi çok acı verici büyük bir azaptan kurtaracak olan çok değerli bir ticâreti size göstereyim mi?.  Allâh’a ve Rasûlüne (hakîkî mânâda) îmân edeceksiniz, mallarınızla ve canlarınızla da Allâh yolunda cihâd edeceksiniz. İşte size! Bu(nları yapmanız) sizin için çok hayırlıdır. Eğer siz (bunun size ne kadar yararlı olacağını) bilmekte olsaydınız (elbette îmân ve cihâdı her şeye tercih ederdiniz). [3]

B.Nüzul Sebebi

Bu âyetlerin ashabdan bazılarının “Allaha en sevgili ve faziletli amelin hangisi olduğunu bilmek ve onu işlemek” istemeleri üzerine nazil olduğu rivayet edilir. [4] Bir başka rivayet de Uhud günü savaştan kaçanlar hakkında olmasıdır. [5]

Bu ayet, Osman İbn.Maz’un hakkındadır. Bu sahabe, ruhban gibi bir hayat yaşamaya niyet etmiş ancak Resulullah (sav) bunu men etmişti. Bunun üzerine hangi ticaretin Allaha daha sevimli olduğunu öğrenmek istemişti. [6]  

C.Önceki Ayetlerle İlişkisi. Saff.9

هُوَ الَّذ۪ٓي اَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدٰى وَد۪ينِ الْحَقِّ

لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدّ۪ينِ كُلِّه۪ وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ۟

Müşrikler istemeseler de dinini bütün dinlere üstün kılmak için Peygamberini hidayet ve hak ile gönderen O'dur. [7] 

   Bu ayette, İslam dininin tüm batıl inançlara galip geleceği ve yeryüzünde hakim bir konuma yükseleceği müjdesi vardır. Resulullah (sav) bu durumun gelecekte gerçekleşeceği müjdesini vermiş ve bu vaziyetin Allah'ın dilediği kadar devam edeceğini ancak daha sonra bozulma başlayacağını söylemiştir.[8] Nitekim, raşid halifeler döneminden itibaren İslam'ın yayılması süreci başlamış, yayılma Emevilerde zirveye ulaşmış ve İslam dini İspanya'dan Çin sınırlarına kadar yayılmıştır. Osmanlı zamanında da Cihan devletinin hakimiyeti İslam'la birlikte gerçekleşmiş ve Osmanlı tüm cihanın en kuvvetli devleti olarak tarihteki yerini almıştı. Günümüzde ise bu hakimiyet bir nebze azalmış ancak kıyametten önce tekrar bu hakimiyetin tesis edileceği müjdeleri vardır. İşte İslam'ın hakimiyeti, 10 ve 11nci ayetlerde belirtildiği gibi müminlerin mal ve canları ile cehd ve gayretleri şartına, sebebine bağlanmıştır. İslam'ın yayılması, tüm insanlığın kurtuluşu saadeti ve maddi manevi azaplardan, zulüm ve eziyetlerden selameti için elzemdir. Bu sebeple bu işe vesile olanlara da Allah tarafından azaptan kurtulma ve saadet vaad edilmektedir. 

D.Sonraki Ayetlerle İlişkisi. Saff.12

يَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَيُدْخِلْكُمْ جَنَّاتٍ تَجْر۪ي مِنْ تَحْتِهَا الْاَنْهَارُ

وَمَسَاكِنَ طَيِّبَةً ف۪ي جَنَّاتِ عَدْنٍۜ ذٰلِكَ الْفَوْزُ الْعَظ۪يمُۙ

(Eğer böyle yaparsanız Allah) sizin günahlarınızı bağışlar ve sizi altlarından ırmaklar akan cennetlere, Adn cennetlerinde hoş yerlere koyar. İşte büyük kurtuluş budur. [9]

   Bu ayette, önceki ayetlerde belirtilen hususlara riayet edilince müminlerin azaptan kurtulma yanı sıra ebedi saadete de nail olacakları da vaad edilmektedir.

E.Mesele.1.Azaptan Kurtaracak Ticaret

هَلْ اَدُلُّكُمْ عَلٰى تِجَارَةٍ تُنْج۪يكُمْ مِنْ عَذَابٍ اَل۪يمٍ …

… Sizi, elem verici azaptan kurtaracak bir ticareti size göstereyim mi?.[10]

Ayetteki bu ticaretin öncelikle Allah'a ve Resulüne iman olduğu bildirilmektedir. Sonra da bu dorultuda cehd ve gayret gelmektedir. Bu konudaki hadisler şöyledir;

Bir kimse Allah'tan başka ilah olmadığını söyler ve bu inançla ölürse cennete girer.

Buhari ve Müslim, Mişkat el Mesabih.26 Kitap.1.İman  Hadis.24

Bir kimse, ortağı olmayan tek Allah'tan başka ilah olmadığına, Muhammed'in O'nun kulu ve elçisi olduğuna, İsa'nın Allah'ın kulu ve elçisi olduğuna, Allah'ın hizmetkarı Meryem'in oğlu, Meryem'e ilka ettiği kelimesi ve O'ndan bir ruh olduğuna, cennet ve cehennemin hak olduğuna iman ederse, Allah ne yapmış olursa olsun onu cennete sokacaktır.

Buhari ve Müslim, Mişkat el Mesabih.27 Kitap.1.İman  Hadis.25

   Sağlam bir imandan sonra ise amel gelmektedir. Kur’anda müminlerin Allah rızası için ve karşılığını Allah'tan bekleyerek çalışmaları, gayret ve cehd etmeleri gerektiği pek çok ayette belirtilmiştir.

… قُلْ مَا سَاَلْتُكُمْ مِنْ اَجْرٍ فَهُوَ لَكُمْۜ اِنْ اَجْرِيَ اِلَّا عَلَى اللّٰهِۚ

De ki: “Sizden herhangi bir ücret istemişsem, o sizin olsun. Benim ücretim ancak Allah’a aittir…Sebe.47

Bu  durumunda olan mücahidlerin ulaşacakları kazanç ise bazı ayetlerde "Allah'ın satın alması"na benzetilmiştir.

… اِنَّ اللّٰهَ اشْتَرٰى مِنَ الْمُؤْمِن۪ينَ اَنْفُسَهُمْ وَاَمْوَالَهُمْ بِاَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَۜ

Şüphesiz Allah, mü’minlerden canlarını ve mallarını, kendilerine vereceği cennet karşılığında satın almıştır…Tevbe.111

Bu ayetlerde, insanın mal ve canını kendi nefsi veya fani şeyler uğruna değil de Allah rızası için ve Onun dini uğruna sarfetmek (adeta) Allah ile yapılan ticarete benzetilmiştir.

Bunu teyid eden bir hadis şöyledir.

Allah, O'na iman ve Resulünü tasdik dışında bir amacı olmadığı halde kendi yoluna çıkanın bağışlanması için yapılan duaya, onu elde ettiği ecir ve ganimetle geri döndürmek veya cennete koymak suretiyle icabet eder.

Buhari ve Müslim, Mişkat el Mesabih.3789 Kitap.19.Cihad  Hadis.3

Allah yolunda ayakları tozlanan kimseye cehennem ateşi dokunmaz

Buhari, Mişkat el Mesabih.3794 Kitap.19.Cihad  Hadis.8

Azaptan kurtulmak kişisel olarak söz konusu olduğu gibi toplumsal olarak da medeniyetlerin devam etmesi ve çeşitli düşmanlardan emin olunması, onlara galebe gelinmesi şeklinde olabilir. Geçmişte çeşitli İslam yönetimleri Allah yolunda cehd ve gayret gösterdiklerinde kalkınmışlar, bu konuda gaflete düşüp gayret yerine dünyaya ve sefaya yönelince de zayıflayıp ortadan kalmışlardır.

يَٓا اَيُّهَا الَّذ۪ينَ اٰمَنُٓوا اِنْ تَنْصُرُوا اللّٰهَ يَنْصُرْكُمْ وَيُثَبِّتْ اَقْدَامَكُمْ

Ey iman edenler, siz Allah (ın dinine, Onun peygamberi zişanın) a yardım ederseniz O da (düşmanınıza karşı) size yardım eder ve ayaklarınızı sabit kılar.Muhammed.7

F.Mesele.2.Allah Yolunda Cihadın Çeşitleri

… وَتُجَاهِدُونَ ف۪ي سَب۪يلِ اللّٰهِ بِاَمْوَالِكُمْ وَاَنْفُسِكُمْۜ …

… Allah yolunda mallarınızla ve canlarınızla cihad edersiniz…

   Düşmanla “cihad”, ancak meşru dairedeki harp (Ülkeye düşmanın saldırması vb) durumunda söz konusudur. Günümüzde bu kavram, batılılar tarafından kurulan çeşitli (islamî görünümlü) terör örgütleri tarafından istismar edilerek müslümanlara ve mazlumlara karşı uygulanmıştır. Bu durum hakkında fiten hadislerde uyarılar vardır ve bunlara karşı uyanık olunması gerekmektedir. Allah yolunda mücahede (cihad), klasik olarak savaşta düşmanla çarpışmak olarak ele alınsa da cihad kavramı sadece bununla sınırlı değildir.

F.Razi, tefsirinde cihad kavramının üç kısım olduğunu söyler

a.Kişinin kendisi ile nefsi arasındaki cihad. Nefse hakim olmak, günahlardan kaçmak vb. Bunu açıklayan bir hadis;

Hakiki mücahid, nefsine karşı cihad açan kimsedir. Tirmizi,1621 Fezailü’l-cihad, 3.(sahih)

b.Kişinin kendisi ile mahlukat arasındaki cihad. Mahlukata hizmet, vb Bir hadiste, ebeveyne hizmet etmek cihad olarak tanımlanmıştır.;

Bir sahâbî Resulullaha (sav) geldi ve cihâda (savaşa) katılmak için izin istedi. Bunun üzerine Resulullah ona, anne-babasının olup olmadığını sordu, Adam "evet" deyince, "Sen onlara hizmet ederek cihâd et" buyurdu

Müslim, Birr, 5, III, 1975; Tirmizî, Cihâd, 2, IV, 191-192, No: 1671;

c.Kişinin kendisi ile dünyası arasındaki cihad. Bu da dünyanın ahiret için bir tarla azık yeri olarak vasıta edilmesidir. Bu da bilinen cihad yanı sıra ilim, konuşma (tebliğ), Kur'anla ve kalben yapılan olarak çeşitli şekillerde ele alınır.

Müşrikler ile mallarınız, canlarınız ve dilleriniz ile cihat edin

Ebû Dâvûd, Cihâd, 17, III, 22, No: 2504; Ahmed, III, 124; Nesâî, Cihâd, 3, VI, 7

فَلَا تُطِعِ الْكَافِر۪ينَ وَجَاهِدْهُمْ بِه۪ جِهَاداً كَب۪يراً

Madem ki, yalnız seni gönderdik. O halde kafirlere uyma ve bununla (Kur'an ile) onlara cihad et, büyük cihad!.Furkan.52

وَالَّذ۪ينَ جَاهَدُوا ف۪ينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَاۜ وَاِنَّ اللّٰهَ لَمَعَ الْمُحْسِن۪ينَ

Bizim uğrumuzda cihad edenlere gelince, elbette Biz onlara (Bize ulaştıran) yollarımızı gösteririz. Şüphesiz ki Allah, her zaman iyi davrananlarla beraberdir.Ankebut.69

… وَجَاهِدُوا فِي اللّٰهِ حَقَّ جِهَادِه۪ۜ

Allah uğrunda hakkıyla cihad edin….Hac.78

Bir hadiste cihad şekilleri şu şekilde belirtilir;

Onlarla (yapmadıkları şeyleri söyleyen ve emredilmedikleri şeyleri yapanlar ile) eliyle cihad eden mümindir, diliyle onlara karşı mücadele eden mümindir, onlara kalbiyle mücahede eden de mümindir ve bunun ötesinde hardal tanesi kadar bile iman yoktur.Müslim, İman, 86

G.Mesele.3.Mücahedenin Hedefi

Cehd ve gayret, zulmü engellemek, mazlumu kurtarmak ve yeryüzünde Allah'ın dinini yaymak amaçlı olmalıdır.

وَقَاتِلُوهُمْ حَتّٰى لَا تَكُونَ فِتْنَةٌ وَيَكُونَ الدّ۪ينُ لِلّٰهِۜ

فَاِنِ انْتَهَوْا فَلَا عُدْوَانَ اِلَّا عَلَى الظَّالِم۪ينَ

Hiçbir zulüm ve baskı kalmayıncaya ve din yalnız Allah'ın oluncaya kadar onlarla savaşın. Onlar savaşmaya son verecek olurlarsa, artık düşmanlık yalnız zalimlere karşıdır.Bakara.193

Dünyada her devirde mazlumlara karşı zulümler olmuş ve insanların İslam'a erişmesi de engellenmiştir. İşte geçmişte İslam devletleri mazlumları kurtarmak ve insanları İslam'la buluşturmak için "sırf Allah rızası için" kaldıkça nice güzel örnekler sergilemişlerdir. Bu gayretleri olduğu müddetçe ayakta kalmışlar ve hakim konuma yükselmişlerdi. Dünyaya, mala mülke hırs göstererek doğruluktan, adaletten ve istikametten ayrılınca ve dalalete düşünce de tarih sahnesinden silinmişlerdi.

H.Dersler

• Allaha ve Resulüne İman daha sonra Allah yolunda cehd ve gayret kişiyi azaptan kurtaracak ve saadete eriştirecek olan ticarettir

• Allah yolunda savaş, düşmanla cihad şekinde "ancak meşru bir savaşta" söz konusu olabilir

• Cihad sadece kılıç veya savaşla değil insanlara hizmet, ilim, tebliğ ve kalben de olmaktadır

• Cehd ve gayretin hedefi zulmün kalkması ve Allah'ın dininin yayılması, insanlara ulaştırılmasıdır

• İslam Medeniyetlerinin ayakta kalması ve kalkınması için Allah yolunda cehd ve gayreti hedeflemesi gerekmektedir

• Allah yolunda cehd ve gayret hem kişiyi hem de toplumları düşmandan muhafaza eder , Allah'ın yardımını celbeder ve ayaklarını sabit kılar

  
  

  Allah (cc) tüm insanlara kendisine hakkıyla iman etmeyi ve tüm ümmeti Muhammed'e (sav) kendi yolunda cehd ve gayret göstermeyi nasip eylesin

  Selâmetle...

[1] D.İ.B.

[2] Abdullah-Ahmet Akgül Meali.

[3] Kur’anı Mecid ve Tefsirli Meali Alisi

[4] İbn Cerir et-Taberî, Camiu'l-Beyan, 28/55; İmam Celaleddin es-Suyuti, Lubabu'n-Nukul Fi Esbabi'n-Nuzul.

[5] İbn Ebî Hatim; İmam Celaleddin es-Suyuti, Lubabu'n-Nukul Fi Esbabi'n-Nuzul

[6] Kurtubî, Camiu li AhkamiT-Kur'an, 18/57.

[7] Saff.9.D.İ.B.

[8] Müslim, el-Fiten: 52 (2907); İbn Cerir et-Taberî, Camiu'l-Beyan.

[9] Saff.12

[10] Saff.10